Tên di sản : Từ đường họ Nguyễn (Nơi thờ Tể tướng Thái bảo đại vương Nguyễn Hiệu)

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : 580/QĐ – VHTT

Giới thiệu

Đền thờ Tể tướng – Thái bảo – Đại vương Nguyễn Hiệu và Tiến sỹ Nguyễn Hoàn, Nguyễn Tái được xây ngay sau khi Nguyễn Hiệu mất năm 1735. Nhưng trải qua biến cố lịch sử, di tích đã chuyển dời. Hiện nay, đền tọa lạc hướng nam trên thửa đất số 1520 với diện tích tổng thể 310m2.

Mặt bằng xây dựng kiến trúc:

Di tích kiến trúc kiểu chữ Đinh, gồm một ngôi tiền đường 3 gian nằm ngay hướng nam, ngôi chính tẩm (hậu cung) hai gian nằm dọc.

Ba gian tiền đường dài 7,3m phân theo từng gian, chiều ngang rộng 5,6m.

Gian thứ nhất dài 2,16m.

Gian thứ hai (gian giữa) dài 2,52m.

Gian thứ ba dài 2,05m.

Hai hồi mỗi bên rộng 0,3m.

Ngôi hậu cung dài 2,7m, rộng 2,6m.

Phía trước ngày xưa có ngôi tiền đường, hiện nay đã bị hỏng dùng để làm sân, xung quanh có tường bao.

Kết cấu kiến trúc đơn giản gồm 4 vì kèo làm bằng gỗ lim, hoành rui mè lim, lợp hai lớp ngói (ngói mũi và ngói lót).

Bài trí thờ:

Kết cấu dọc từ chính tẩm đến trung đường phía trên là bình hương, long ngai giao ỷ thần vị Tể tướng – Thái bảo – Đại vương Nguyễn Hiệu có bình hương đá cổ cao 0,27m, rộng 0,18m (tai 0,28m), dày 0,12m. Ban thứ hai, long ngai giao ỷ thần vị bình hương thờ tiến sĩ Nguyễn Hoàn có bình hương gốm cổ cao 0,2m, đường kính 0,22m (tai đường kính rộng 0,3m), hai bên tai có cặp thạch sùng chầu vào bình nhang. Ban thứ ba thờ tiến sỹ Nguyễn Tái. Ban thứ tư thờ Hội đồng (thờ các chư vị). Phía trên chính tẩm thờ bức đại tự “địa linh nhân kiệt”.

Phía trước chính tẩm có bức đại tự chép bài thơ của vua Lê Hiển Tông niên hiệu Cảnh Hưng thứ 36, trọng xuân (mùa xuân năm 1775, cao 0,7m, dài 1,2m, xung quanh chạm trỗ cầu kỳ), phong tặng Đại vương Nguyễn Hiệu.

Bên dưới là bức đại từ đề: Đức vọng huân danh có chạm khảm hoa văn đẹp, sơn son thếp vàng dài 1,8m, cao 0,72m, gian bên phải có bức đại từ đề: “Trung chính khoan hậu”.

Gian bên tả có bức đai tự đề: “Thiên phúc thiện nhân”. Đồ thờ đặc biệt có bình hương đá chữ nhật cao 0,27m, miệng rộng 0,18m (tai rộng 0,28m), sâu (dày) 0,12m có hoa văn trang trí.

Bình hương gốm (lư hương) cổ tròn hai bên có hình com thạch sùng chầu vào, hoa văn nổi. Lư hương cao 0,2m, đường kính miệng 0,18m, đường kính giữa 0,3m, đường kính tai 0,35m.

Có đủ các loại mâm bồng, mâm ống khay mịch, chân nến, chân đèn, đài to đài nhỏ, 2 lục bình sứ, chúc bản dán chúc văn, có bộ chấp kích cổ gồm 6 cái (hai giáo, hai kiếm, hai phủ việt), có hòm sắt, ống sắt và các đạo sắc phong, bản chế.

Có 4 đôi câu đối kèm theo lạc khoản. Hương án tiền bằng gỗ chạm khắc tinh xảo, kích thước hương án vuông 1070 x 1070m, cao 1,06m có hai đôi câu đối tường.

Mộ chí:

Theo các nguồn tư liệu, Nguyễn Hiệu mất tại kinh đô Thăng Long vào tháng 5 năm 1735, linh cữu được đưa về Thanh Hóa, chúa Trịnh ban cho Minh Tinh phật đỉnh thuyền và 500 cơ binh đi về Lan Khê táng tại địa phận Cồn Lốc, vua sai đông các đại học sĩ Trần Ân Thiêm và dốc đồng Thanh Hóa Nguyễn Duy Mãn dự tế.

Đến năm 1740, chúa Trịnh Doanh lại phong cho thần mỹ tự Trung chính khoan hậu đại vương Thượng đẳng phúc thần, cho phép dân lập đền thờ. Sau này, con ông là Nguyễn Hoàn mất cũng đưa về quê an táng cạnh mộ cụ Nguyễn Hiệu.

Khu mộ hiện nay đặt trên thửa đất số 259/963, phía Đông giáp thửa thửa đất 258/1270, phía Tây giáp thửa đất 260/684, phía Nam giáp thửa đất 335/662, phía Bắc giáp thửa đất 238/1000.